jueves, 9 de diciembre de 2010

BENDILLÓ NO CATASTRO DE ENSENADA DE 1752: PARTE II

Continuando coa análise do Catastro de Enseada de 1752, nesta ocasión centrarémonos en ver como era a economía dos nosos veciños naquela época.
O Bendilló de 1752 tiña o seu substrato económico na agricultura e a gandería, os cultivos que podiamos atopar nesa época non difiren apenas dos que hoxe en día seguense cultivándo, así os nosos antepasados cultivaban trigo, centeo, liño, nabos, castañas, viño, aceite, coles, cebolas e cabazas que eran principalmente para o autoconsumo, a información que nos proporciona o catastro é sumamente detallada por non estendernos demasiado limitaremosnos a dar algunhas cifras de produción de soutos de castiñeiros e oliveirais para que vexamos o que rentaba o seu cultivo nestes tempos:

CASTAÑAS: Nun ferrado[1] de terreo de souto adoitaba haber aproximadamente seis árbores, segundo se o terreo é de secano ou de regadío produce:
De Regadío
- de 1ª calidade .............8 ferrados[2] de castañas
- de 2ª calidade .............7 ferrados de castañas
- de 3ª calidade .............6 ferrados de castañas
De Secano
- de 1ª calidade .............7 ferrados de castañas
- de 2ª calidade .............6 ferrados de castañas
- de 3ª calidade .............5 ferrados de castañas
Ademais este mesmo terreo produce anualmente en leña un real de vellon[3] ao ano.

OLIVEIRAS: Nun ferrado de terreo caben doce oliveiras que producen:
-de 1ª calidade ............. 24 cuartillos[4] de aceite
-de 2ª calidade ............. 20 cuartillos de aceite
-de 3ª calidade ..............16 cuartillos de aceite


A parte das especies mencionadas tamén existían en Bendilló outras especies pero nun número moi pequeno, este é o caso de cerdeiras, maceiras, morais, etc ... destes últimos hoxe en día quedan moi poucos.
Ademais da agricultura tamén os nosos veciños posuían ganados para complementar a súa economía, estes eran principalmente: cabras, lechones, ovellas, bueyes, vacas, galiñas, capóns e polos. Entre ambas cousas, agricultura e gandería subsistíase en Bendilló en 1752, para que teñamos unha idea do que custaban as cousas e dos ingresos que entraban nas casas preparamos un cadro que nos dá unha idea aproximada do custo da vida naqueles momentos grazas á información que proporciona o Catastro de Ensenada.

FROITOS
Un ferrado de trigo ..................... 7 reais.
Un ferrado de centeo ......................... 5 reais.
Un ferrado de linaza ........................ 10 reais.
Un ferrrado de castañas verdes ..... 2 reais.
Un ferrado de castañas secas ........... 7 reais.
Un canado[5] de viño ..................... 12 reais.
Unha libra[6] de liño ......... 2 reais e medio.
Un cuartillo de aceite............. real e medio.

GAÑADOS
Unha ovella en leite produce ............. 3 reais ao ano
Unha ovella en lá produce ........ real e medio ao ano.
Unha vaca coa súa cría ... 16 reais ao ano.
Un par de vacas sen cría ........... 20 reais ao ano.
Un par de bueyes de labranza .......... 33 reais ao ano.
Unha lechona .................................... 11 reais ao ano.
Unha cabra coa súa cría sen leite ........... 3 reais ao ano.
Unha galiña ........................................... 2 reais ao ano.
Dous capóns .......................................... 5 reais ao ano.
Un carneiro..................................... 10 reais ao ano.
Unha libra de liño ................. 2 reais e medio ao ano.
Unha libra de cera .................... 10 reais ao ano[7].


SALARIOS
Un xornaleiro gañaba 3 reais ao dia.
Un carpinteiro gañaba 3 reais ao dia.
Un ferreiro gañaba 4 reais ao dia.

Co que vimos até agora podemos ter unha clara imaxe de como seria o marco económico no que inevitablemente estaban inscritos os veciños de Bendilló en 1752, sen dúbida unha época na que a xente vivía de maneira sustentable no seu medio natural pero afogados por un sen fin de impostos que haberia que pagar á igrexa e á coroa como vimos con anterioridade.


[1] Un Ferrado de terreo en Quiroga equivale a 465,82 m²

[2] O Ferrado ou Tega como medida de capacidade equivale a entre 12 - 20 Kg. Depende do tamaño do caixón de madeira que se coñece co mesmo nome (Ferrado ou Tega) e do tamaño do que conteña, non é igual castañas que trigo.

[3] As moedas que circulaban nesta época eran principalmente de tres tipos:
De cobre: maravedies
De prata: reais
De ouro. escudos
A equivalencia entre eles venia sendo de 1 escudo = 16 reais; 1 real = 34 maravedies; o real de vellon que se menciona no catastro foi unha moeda de conta non fisica até 1808 aproximadamente cando xa se comezan a acuñar e a equivalencia seria 2,5 reais de véllon= 1 real de prata.

[4] Un cuartillo equivale a 0,63 litros, di textualmente o catastro “... y para medir el vino y el aceite se usa peculiarmente de la medida que llaman Cañado, el que se divide en seis almuderas cada una de las cuales lleva doce cuartillos ...”

[5] Un canado de viño son aproximadamente 45,36 litros ( 1 canado = 6 almuderas ; 1 almudera = 7,56 litros) segun recolle para Bendilló o Catastro de Ensenada que fai a conversión da medida galega á medida castelá, e que nós trasladamos ao sistema métrico decimal.

[6] Neste caso supomos que se refire a líbra galega, que non é igual que a castelá e que equivale a 576 gramos.

[7] Como vemos o tema das medidas é un pouco confuso, posto que varian segundo o lugar, no Catastro de Ensenada hai varias preguntas que se dedican expresamente a aclarar as medidas propias de cada lugar, iso si, sempre traducidas ás medidas da época en Castela, o que tampouco nos aclara moito, en moitos casos úsase o mesmo nome para distintas medidas segun sexan de superficie ou de capacidade, como é o caso do Ferrado, co que traducir todas as medidas ao sistema metrico decimal supuxo moito traballo e xerou non poucas dúbidas, polo cal tentamos aproximarnos o máximo posible para obter unha idea xeral aínda que quizá non exacta ao cento por cento.

jueves, 18 de noviembre de 2010

BENDILLO NO CATASTRO DE ENSENADA DE 1752: PARTE I

Se queremos saber como era a sociedade e a economia da nosa aldea a mediados do s. XVIII é imprescindible consultar o Catastro de Ensenada de 1752, a coroa de España puxo en marcha este proxecto para recoller información de todos os lugares do país coa finalidade última de reunir os datos que lle permitisen pór en marcha unha única contribución.

Ao estudar o Catastro comprobamos que o interrogatorio sobre Bendilló celébrase á vez que o de Villaester polo que a información sobre ambas esta contida no mesmo documento, nós centrarémonos principalmente nos datos recollidos sobre a freguesía de Bendilló, nesta primeira parte analizaremos brevemente o que incumbe á xurisdición, impostos e oficios.

Bendilló era de xurisdición do señorío eclesiástico de Encomenda de Quiroga, propia da relixión dos cabaleiros de San Xoan de Malta ou Xerusalén, teñen pois o dominio xurisdiccional (isto significa que son a autoridade, cobran os tributos e imparten xustiza) e tamén teñen terreos que son do seu dominio directo e que están aforados.

O feito de que o reino de España queira instituir unha contribución única non é casual porque como imos ver son moi numerosos os impostos que teñen que pagar as xentes e deles só uns poucos van á coroa, o resto, a maior parte, cóbraos a Igrexa.

BENDILLO 1752

IMPOSTOS PARA A COROA

1.- Alcabalas e centos ........... 375 reais de vellón.

2.- Sisas, millóns e sisas de carne ..... 315 reais de vellón.

3.- Servicio ordinario e extraordinario ... 96 reais de vellón.

IMPOSTOS PARA A IGREXA

1.- Primicia ............ 43 ferrados e 1/2 de centeo mais 8 maravedies de vellón.

2.- Boto do Apostolo .............. 19 ferrados e maquila e 1/2 de centeo mais 7 canados e 8 quartillos de viño.

3.- Diezmos ........ sen determinar

É precisamente o diezmo o imposto mais gravoso de todos, aínda que o Catastro non apunta a cantidade, cousa que non é casual, era unha cantidade moito maior que a Alcabala e que a Primicia e viña sendo a décima parte de todas as ganancias.

No catastro de Ensenada recóllese que nese momento existía un preito entre Encomenda de Quiroga e os veciños de Bendilló que acudiron á xustiza do rei para non ter que pagar o imposto da Luctuosa, un tributo que se pagaba polos bens das persoas que falecían, como vemos a carga impositiva que tiñan que soportar as xentes de Bendilló era moi grande.

Segundo o catastro en Bendilló había neses momentos 42 veciños [1], entendendo por veciños as cabezas de familia, o número de habitantes sería maior; 54 casas, 25 adegas, 31 currais, 6 sequeiros e 10 casas arruinadas; tamén había un muíño fariñeiro no arroio de Peizais, ademais de 2 tabernas, unha nas casas da “Esfarrapa” e outra no pobo. Vivian entón na súa maioría labregos, segundo o catastro uns 28 que cultivaban as súas propias facendas, 2 aforados, 3 texedoras, 2 ferreiros, 1 carpinteiro, 1 molineiro e tamén unha muller pobre.

Todas estas xentes e os seus capitais debían de producir renda suficiente para o seu mantemento e para o pago dos numerosos impostos que pesaban sobre eles, como vemos Bendilló estaba incluído no réxime señorial galego, este correspondíase cunha organización do territorio de orixe medieval que fragmentaba o territorio e a administración dando lugar a un sistema bastante caótico que xunto á vixencia do sistema foral supuxo unha importante traba para o desenvolvemento da economía da nosa comunidade que como o resto do campo galego non se modernizará até a chegada do s. XX.



[1] Seguramente nesta cifra estean incluídos os veciños de Vilar de Mondelo que pertencian á feligresia de Bendilló.

viernes, 5 de noviembre de 2010

1899: CONSELLO DE FAMILIA

De novo temos nas nosas mans un trio de documentos que xuntos dannos unha vision de como era a vida dos nosos antepasados na aldea de Bendilló ala polo ano 1899:

Doc. nº1

12/02/1899 Acordo do Consello de Familia.

Doc. nº2

12/02/1899 Autorización de Antolin Lopez para que Jose Vidal administre o seu capital.

Doc. nº3

17/02/1899 Autorización para que Antolin Lopez ingrese no exército.

A continuación imos facer unha transcrición dos tres documentos que logo analizaremos mais polo miudo.

Doc. nº1: Trancripcion do acordo adoptado polo Consello de familia en 1899.

“En el pueblo de Bendillo, parroquia del mismo en el distrito de Quiroga, a dia doce del mes de febrero del año de mil ochocientos nobenta y nueve, reunido el consejo de familia que procede a los menores que quedaron del difunto Juan lopez de esta becindaz y an acordado lo que sigue a continuación: siendo puestos los bienes a edictos públicamente tres domingos seguidos y no abiendo interesados que quisiesen llebarlos por mas interes que el de satisfacer las contribuciones abemos dispuesto que por megoramiento en el cuidando y administración de los referidos bienes incluyendo también la parte de Francisco Lopez uno de los herederos que se encuentra ausente fuera de España y no se sabe su paradero se le deja en las mismas condiciones que la de los dos menores Faustina y Antolin y para que este documento sea valedero y surta el efecto que le corresponde lo firmamos a continuación el Consejo de Familia que son Vicente Nogueira, Manuel Rodríguez de Vilar, Manuel Mondelo tambien de Vilar, Martín Lopez y Ramon Losada [Firmas]”

Doc. nº2: Non mesmo arquivo[1] atopamos outro documento do mesmo ano no que Antolin López deixa unha autorización antes de ingresar non exercito para que ou seu cuñado Jose Vidal administre o seu capital.

“ Digo [...] Antolin Lopez vecino de Bendillo que encontrándome menor de edad pero con entendimiento para disponer lo que procede en este documento hallándome en situación de ausentarme del pays para ingresar en las filas es mi voluntad que lo que pertenece a la erencia de mis difuntos padres que quede encargado mi cuñado Jose Vidal de administrar y procurar mi capital sin poderle nadie reclamar que satisfacer las contribuciones asta mi regreso y para que coste espido el presente a doce de febrero del año de mil ochocientos nobenta y nueve. Siendo testigos Jose González y Joaquin Soto de Bendillo y Jose González de Vilar [Firmas]”

Doc. nº3: Trascripción literal do documento de autorización ante o concello de Quiroga para que Antolin López Rodríguez, de 18 anos de idade poida alistarse voluntario no exercito asinado polo seu titor José Vidal Nogueira.

“Autorización. En la casa consistorial de Quiroga a diez y siete de febrero de mil ochocientos noventa y nueve: ante el Sr. Alcalde D. Vicente Maria Alonso y mi secretario, comparecieron: Jose Vidal Nogueira, casado, labrador y vecino de Bendilló y Antolin Lopez Rodríguez, de diez y ocho años de edad huérfano de padre y madre y de la misma vecindad, manifestando el primero: que, como tutor del Antolin, nombrado por el consejo de familia, y puesto que dicho mozo desea ingresar en el ejercito como voluntario, desde ahora le concede la autorización o consentimiento necesario para dicho objeto. Fueron testigos de dicha manifestación D. Jose Casanova, D. Julio Taboada, quienes firman, de todo lo cual yo secretario interino certifico” [Firmas]”


Da análise destes documentos extraemos a conclusión de que a nosa comunidade labrega a finais do século XIX tiña un alto grao de organización e capacidade propia para tomas decisións relativas a bens e persoas e era capaz de artellar solucións ela mesma sen ter que acudir ao exterior, asi constatamos por escrito a existencia de consellos de familia cuxas decisións eran respectadas e cumpridas por todos como asi demostran estes documentos que analizamos, eles permítennos seguir o percorrido vital dunhas persoas da nosa aldea, o protagonista principal é Antolin López un mozo de 18 anos, que non é alleo ao contexto histórico que lle toco vivir, este non é outro que o dun pais que viña sufrindo varias guerras civís simultáneas, a de Cuba, a Carlista, etc.. que demandaron un gran número de homes para loitar, o que obrigou ás autoridades a impor o servizo militar forzoso que en teoría era para todos pero que en realidade recrutaba sobre todo aos mais pobres posto que os ricos pagaban para librarse do servizo, asi vemos como Antolin vai a filas, seguindo os pasos do seu irmán Francisco, que xa entón estaba na guerra en paradoiro descoñecido, cantos mozos da nosa aldea seguirían o mesmo camiño é algo que ignoramos, pero é posible que o caso que analizamos hoxe non fose o único.

[1] Arquivo persoal de Gertrudis Nogueira Vidal

lunes, 25 de octubre de 2010

DON JUAN: JUAN JOSE PRADO NOGUEIRA

Juan Jose Prado Nogueira coñecido por todos en Bendilló como DON JUAN , chegou a nosa aldea nos anos 50, aínda que xa antes andaba polo concello.

Orixinario de Ferrol, era fillo dun xeneral da Mariña, de profesión químico, a política non lle trouxo mais que dor. Contan os que o coñeceron que os seus pais os mataron os rusos, deixándoo orfo xunto os seus nove irmaos; despois seguindo a ideoloxía da súa familia (onde case todos eran militares) simpatizou ca falanxe e viuse envolto nalgún suceso que deu lugar a seu desterro por orde de Franco[1]. No curso da nosa investigación atopámonos ca existencia dunha serie de semellanzas entre a biografía de Juan Jose e a de Jose Luis Prado Nogueira que nos induce a pensar que posiblemente Jose Luis fose un dos nove irmaos de Juan Jose, de ser asi o noso protagonista seria irmao dun destacado poeta da xeneración da posguerra, que hoxe en día esta bastante esquecido pero que ten unha extensa obra poética entre a que destaca “Miserere en la tumba de R.N.” coa que gañou o premio nacional de literatura.

Retomando o noso fío condutor, Don Juan foi desterrado por Franco a un pobo das aforas de Madrid onde tiña que presentarse a Garda Civil cada pouco tempo, non sabemos que aconteceu pero o caso e que o noso protagonista voltou a Galicia, segundo nos contan veu dar clases os enxeñeiros que traballaban no salto de San Clodio, e ali foi onde coñece a veciños de Bendollo, Cereixido e Bendilló.

Nun primeiro intre vivirá en Cereixido, despois será acollido na casa do Gaspar en Bendollo e finalmente instalarase definitivamente en Bendilló.

En Bendilló non tiña casa nin diñeiro, naqueles tempos de posguerra tampouco había moitos cartos nas casas dos labregos da aldea, pero entre todos acollérono; paraba principalmente na casa da Pepa, e despois comía un día na casa dun veciño outro día noutra, non lle faltou un humilde prato de caldo que levar os beizos.

Os seus estudios fixeron posible que exercese de medico do pobo e de mestre, había que se buscar a vida, por iso él sempre foi Don Juan, foi un medico excelente segundo nos relatan os veciños, cando había alguén doente unha casa él velaba o enfermo toda a noite pois cada tres horas había que lle subministrar a Penicilina; as súas recetas preparábanas na farmacia de Quiroga sen dubidar un intre, como se foran feitas por un medico titular. Para gañar unhas pesetas daba clases particulares, e exerceu de mestre na escola do pobo, antes as señoritas da capital que lles tocaba dar escola nas aldeas e non querían vir a elas pagaban un substituto, o noso Don Juan foi suplente algún ano.

Nos primeiros anos que estivo no concello a Garda Civil levouno detido a Lugo, pero pronto foi posto en liberdade; durante moitos tempo non deu sinais de vida para a súa familia, ata que alguén púxose en contacto ca súa familia en Ferrol e desveloulles onde estaba Don Juan o que motivou a visita dos seus irmáns a Bendilló, nunca se viran na aldea xentes tan finas, os irmaos eran militares de alto rango e as irmás, a dicir das xentes, mozas moi elegantes e distinguidas. Don Juan non quixo voltar con eles para Ferrol e decidiu quedar ca súa “familia del pueblo” e cos seus amigos (foi moi amigo de Antonio Nogueria Abelaira do que xa falamos con anterioridade), aínda que a partir dese intre as súas condicións melloraron, xa dispuxo de mais cartos e comezou a viaxar a Madrid, onde tiña parte da familia e a Ferrol, nun deses viaxes a Madrid íalles prestar os veciños de Bendilló un importante servizo, encargáronlle a tarefa de intentar que lles fosen abonados uns cartos que se lles adeudaban pola expropiación dos terreos para facer a estrada e que as autoridades non daban pagado, a súa mediación foi un éxito e Don Juan conseguiu o pago das expropiacións.

Finalmente Don Juan, nos anos 70, caeu enfermo e foi coidado na casa da Pepa ata que a súa familia de Ferrol veu buscalo, pasou os seus derradeiros días nesa cidade, os veciños de Bendilló falan con respeto, admiración e cariño desa figura que foi un membro mais da nosa aldea nos tempos difíciles da posguerra.


[1] É dificil obter información sobre estes sucesos, a represión que exerceu Franco contra certos sectores da Falanxe esta pouco estudada e na prensa todo foi silenciado polo que non podemos aportar moita luz sobre este episodio.

miércoles, 22 de septiembre de 2010

1883: A CHEGADA DO FERROCARRIL


Ou 1 de setembro de 1883 o rei Afonso XII inagura a liña férrea Palencia-A Coruña, nese intre chega o tren o noso concello, e con él o progreso, a súa construcción modificará sustancialmente a paisaxe de Bendilló, para facernos unha idea de cómo quedou trala obra do ferrocarril acudimos a descripción que fai Ricardo Becerro de Bengoa no seu libro “De Palencia a la Coruña”[1]:


“ Allí queda Figueiredo sobre verdes cumbres muy quebradas; entre el barranco de Farrapa y el arroyo de Peizais describe la vía una rápida curva, pasando por enormes muros de 200 y 300 metros de longitud, deslízase el tren al pié de asombrosas trincheras cortadas por arroyos que saltan deshaciéndose en espuma y de cuyos rasgados cortes de pizarra bajan sobre la vía numerosos y grandes colgantes de hiedras y enredaderas que hacen sobremanera pintoresco aquel rústico cuadro, digno de ser copiado con todos sus colores y detalles desde la opuesta orilla”


Con posterioridade vemos que este tramo da liña necesitou en 1948 novas obras, que fixeron que a Rede Nacional dos Ferrocarris Españois procedesen a nova expropiación de terreos para obras de saneamento da trincheira entre os km. 326/116 e 326/126. Ata nos chegou un dos documentos de expropiación que nos di que se pagaron 1000 pesetas por un terreo de 160 m² que tiña un castiñeiro, un ciruelo e sete pavios.


Non é esta a única obra de grande envergadura que modificou a paisaxe orixinaria de Bendilló, noutro momento veremos as obras da estrada e as dos saltos do río Sil.









[1] Becerro de Bengoa, Ricardo “De Palencia a la Coruña”, Palencia, 1883, pp. 153

jueves, 9 de septiembre de 2010

BENDILLÓ EN "SOLIDARIDAD"

Continuando co asociacionismo agrario en Bendilló rescatamos da hemeroteca unha nova publicada no semanario "Solidaridad" o voceiro anarcosindicalista que se pode consultar grazas ou proxecto interuniversitario Nomes e Voces promovido polas universidades galegas.

Fixemos unha transcrición literal do contenido do artigo que fai mención a colecta impulsada pola CNT para conseguir fondos para axudar os campesiños de Bendilló a comprar un tractor, coa finalidade de constituír unha comuna agrícola. Recollese unha listaxe cos donativos feitos polo sindicato de oficios varios de Corcubión que acadou a cifra de 33,20 pesetas, este diñeiro habería de xuntarse cas 103,25 pesetas que xuntaron polas rúas da Coruña as mulleres libertarias das que xa falamos con anterioridade.

Como vemos os veciños de Bendilló estiveron na vangarda do movemento anarquista no seu tempo.

Solidaridad, número 55, 11 de xullo de 1936; Ano II - Epoca primeira

LOS CAMPESINOS DE BENDILLO NECESITAN UN TRACTOR

Desde hace tiempo se persigue poder llevar a vías de hecho la constitución de una comuna agrícola libertaria. Hemos dado ya distintas veces, voces en demanda de solidaridad. Existen iniciativas, hay colectas realizadas, pero ello no es bastante. Es preciso activar en este sentido. Es necesario que todos los Sindicatos y militantes, trabajen en el sentido de ayudar a la obra de liberar a un pueblo y valorizar nuestros postulados.

El Sindicato de oficios varios de Corcubion remite una lista de donativos, que es la siguiente:

Sindicato, 5 pesetas; Manuel Bergondo, 5 ; L. Prados, 1,50 ; E. Canosa, 1; M. Areas, 1;F. Torrela,1; I. Torrela, 1; F. Domínguez, 0,30 ;J. Canosa, 0,25; M.G. Trillo, 0,50; M. Pequeño, 0,35; M. Conde, 0,25; A. Piñeiro, 0,30; M. Rojo, 0,25; M. Oca, 0,50; J. Insua, 0,55; Jose Santiago, 0,50; A. Grille, 0,30; J. Lamela, 0,25; A. Roselló, 0,50; M. Monzo, 0,50; A. Andrade, 0,25; R, Lago, 0,50; P. Sieira, 0,25; A. González, 0,50; C. Lago, 0,30; L. Monzo, 0,25; J. Ferrio, 0,40; José Outes, 0,25; R. Abelleira, 0,25; J. Mª Ferreiro, 0,50; P. Suárez, 0,25; M. Lago, 0,50; T. Caamaño, 0,25; L. Caldevilla, 0,50; M. Canosa, 0,25; B. Lado, 0,50; M. Xovausoba, 0,25; A. Rey, 0,30; J. Alsina, 0,30; A: Domínguez, 0,30; R. Outes, 0,25; F. Outes, 0,25; J. Costas, 0,20; M. Riveiro, 0,30; F. Lourido, 0,50; J. Mª. Merens, 0,50; J. Caamaño, 0,20; M. Rey, 0,25; A. Lourido, 0,60; R. Canosa, 0,10;M. Oliveira, 0,25; A.P. Fernández, 0,30; B. Vieites, 0,25; J.G. Villar, 0,20; J. Domínguez, 0,25; V. García, 0,20; A. Pazos, 0,25; J. Domínguez, 0,20; Total 33,20 pesetas.

Que todos tomen ejemplo de esos camaradas. Que la actitud de las compañeras de La Coruña, que con calor y cariño han patrocinado la obra de los campesinos de Bendilló, que la iniciativa del Sindicato de la Construcción no caiga en el vacío. Laboremos por la creación de una comuna campesina en el pueblo de Bendilló.

viernes, 3 de septiembre de 2010

OS CELTAS DE PARADASECA



A raiz da derradeira noticia que demos no blog chegaron as nosas máns unhas estupendas fotos dos Celtas de Paradaseca que non nos resistimos a compartir, ei as tedes, os lexendarios Celtas nos seus mellores anos.

CARLOS CHARLES RODRÍGUEZ MARTINES


















Hoxe enterámonos da triste nova de que o 15 de Maio deste ano finou en Elizabeth, Nova Jersey, á idade de 93 anos o músico galego Carlos Rodríguez Martines, que foi veciño de Paradaseca e cabeza visible do celebérrimo grupo quirogués “Os celtas de Paradaseca”. Dende a nosa humilde ventá queriamos renderlle unha sentida homenaxe a aquel que tanta ledicia levou coa súa musica por todas as aldeas do lugar, sendo Bendilló unha delas. E que mellor homenaxe que lembrar a súa traxectoria recollida no artigo publicado en “A Nosa Terra” (nº 1242, novembro 2006) por Xose P. Mondelo.


OS CELTAS DE PARADASECA.

Os Celtas de Paradeseca foi a agrupación musical quiroguesa de máis sona. Conformada primeiro como un quinteto, para logo se constituír definitivamente como cuarteto de gaita, requinto, caixa e bombo, a súa presenza era obrigada en tódolos lugares da contorna que se prezasen de armar unha festa como é debido. Da montaña ao val, non había ramista de comisión que non devecese por contar co seu concurso, quedando xa, dun ano para o outro, apalabrada a súa actuación.

Carlos Rodríguez Martines, o seu recordado creador, provén dunha estirpe músical. Seu avó fora un gaiteiro ben coñecido, o tío Juanito, que din que chegou a tocar perante a corte do rei Afonso XIII. E seu pai, que marchara a principios do século para o Norte, integrárase alí nunha banda masónica norteamericana, onde tocaba o requinto. O seu fillo Carlos xa naceu en América, regresando toda a familia para Paradaseca no 1924, cando o neno tiña oito anos. Un día do ano 1926, despois de ver unha actuación de Os Trintas de Trives, nas festas de Quiroga, o rapaz decidiu que a súa vida estaría para sempre dedicada á musica. Pediulle a seu pai que lle ensinase os misterios do requinto, as nocións musicais básicas e ata hoxe. Despois de percorrer cos Celtas todo o país quirogués e as terras de Lemos, Brollón, de Trives e Caldelas, de Valdeorras e do Bierzo, competindo cos propios Trintas de Trives e cos Trabazos de Caldelas, para os que acabaría facendo arranxos musicais, o Carlos marchou de novo para América no ano 1950 –logo de estar preso e canso de ser molestado polas forzas da orde, el que fora un entusiasta republicano que pasara longos anos agochado nunha cova e fuxido polas serras-. Alí, durante máis de vinte anos, dirixiu a agrupación folclórica Terra a Nosa da Casa Galicia de Nova Iorque e fundou numerosas orquestras de música española e latinoamericana (Trovadores de España, Ecos de España) así como unha orquestra de jazz (The Golden Echoes) na que tocoba marabillosamente o saxo alto, como antes o fixera co requinto, co clarinete e coa gaita. Carlos Rodríguez Martines vive actualmente en Nova Jersey e garda un recordo emocionado dos moitos músicos populares quirogueses dos que aprendeu a sentir a paixón musical: de Eladio, o cego de Outeiro do Courel e de Celia, a súa filla; de Francisco, o Pata de Pau, de Parada de Lor; do Lelo e do Mingos de Os Novaes; do Manuel, o gaiteiro do Toxo, de San Clodio; de Felisa, a gaiteira de Bendilló... Mais de quen garda a máis doce memoria é dos seus vellos amigos e compañeiros dos Celtas, aínda felizmente vivos coma el, uns en Quiroga e outros en diferentes lugares de Ámérica: de Feliciano, o grande bombeiro de Paradaseca (o que non levará zoupado no seu bombo, grande como unha fogaza, o bo do Feliciano!); de Euxenio, o do requinto, e de seu irmán Camilo, o da gaita de chaves, que reside en Bos Aires; de Xaime, o da caixa, que reside en Nova Iorque, cabo do seu irmán Carlos... e do señor Daniel, o pai de ambos, o músico que xa tocara de noviño en América e que co seu maxisterio formara a toda unha xeración de rapaces que fixeron de Paradaseca un dos lugares onde con máis forza agromou o amor pola música da nosa terra.

Desde esta beira do atlántico quixeramos que chegase até don Carlos Rodríguez Martines a sentida gratitude dos veciños do val polos ledos días que pasaron ao son do seu requinto e da súa gaita, durante aqueles anos tristes da posguerra nos que a música dos Celtas de Paradaseca aloumiñara tantos corazóns machucados.

X. PÉREZ MONDELO



domingo, 1 de agosto de 2010

ANTONIO NOGUEIRA ABELAIRA



Antonio Nogueira Abelaira naceu en Bendilló o seis de decembro de 1913 as seis da mañá, foi o segundo dos catro fillos que tiveron Faustino Nogueira e Gertrudis Abelaira, a mala sorte quixo que él e mais os seus irmáns quedasen orfos moi cedo, nunhos tempos nos que habia moita necesidade; cos anos convertiuse en practicante, músico e barbeiro, nin mais nin menos, na súa casa (que tiña por nome a Casa da Hedra segundo contan os mais vellos), sempre habia xente, alguen que se viña afeitar outro a poñer unha inxeccion, era un home a decir de todos bo e cariñoso.
Na foto vemos a factura dunha caixa que mercou nunha tenda de Vitoria (Daquela non habia internet pero comprabase a distancia igual ca hoxe e o paquete viña no tren). Como tamborileiro tocaba a caixa na compaña doutros músicos de Bendilló, un dos grupos dos que formou parte, estaba composto por Dioniso Carretero no clarinete, Cesareo Campos no bombo, Jose Rodríguez Gonzalez na gaita e o noso protagonista na caixa.
A saúde de Antonio nunca foi boa, de neno tivera un accidente que o deixou medio encorvado polo que con frecuencia ia tomar os baños a Baños de Molgas, quizais por eso quedou solteiro, o caso foi que con só 53 anos, ainda novo, finou na aldea de Bendilló, deixou familia e amigos e un bo recordo na memoria de todos eles.


jueves, 29 de julio de 2010

BENDILLÓ NO DICCIONARIO XEOGRAFICO-ESTADISTICO-HISTORICO DE MADOZ

O Diccionario Geográfico-Estadístico-Histórico de España y sus posesiones de Ultramar de Pascual Madoz é unha obra de referencia de consulta obrigada para coñecer datos sobre calquera lugar de España na época entre 1845-1850, a obra componse de 16 volúmenes, é no tomo IV onde se fala da nosa aldea:

BENDILLO (STA. MARIA DE) : Felig. En la prov. De Lugo (11 leg.), dióc. De Astorga, part. Jud. Y ayunt. De Quiroga (3/4) : Sit. En un declive á la der. Del R. Sil, que corre al O.; su CLIMA templado y sano, resguardada de los vientos E. Y O.; comprende los l. De Bendilló, Esfarrapa y Vilar de Mondelo, que reunen 171 CASAS de pocas comodidades: la igl. Parr. (Sta. Maria), esta servida por un curato de entrada y de patronato laical: el TÉRM. Confina por N. Con Sta. Eulalia de Bendollo; por E. Con Rúa; por S. Con Sta. Maria de Villaester, y por O. Con el indicado R. Sil, estendiéndose de E. á O. ¾ de leg. y ½ de N. a S.: tiene varias fuentes naturales de buena agua, de la que se abastecen los hab. Y sirve también para los ganados: el TERRENO es pizarroso, de miga y secano : le atraviesa el arroyo de Balsada ó Peizais, y sus principales montes son Artesina y Forgas: pasa por sus térm. El CAMINO de herradura que de Castilla dirige á Monforte, Lugo, Santiago y Coruña, y se halla en mediano estado: el correo se recibe por la cap. Del part. PROD.: trigo, centeno, vino, castañas, patatas, aceita y legumbres; cria ganado lanar, cabrío y de cerda: hay alguna caza. IND.: la agrícola y los oficios mas necesarios para el uso común. COMERCIO: la venta de vino. PLOB.: 171 casa, 856 alm. CONTR.: con su ayunt. (V.)

BENDILLO: ald. En la prov. De Lugo, ayunt. De Quiroga y felig. De Santa Maria de Bendilló (V.) POBL. 24 vec., 126 almas.

viernes, 9 de julio de 2010

1922: ANO DE CONSTRUCCIÓN DA CASA DA ESCOLA DE BENDILLÓ

Continuando co tema do Asociacionismo agrario en Bendilló, temos outra mostra do mesmo no ano 1922, nese intre corenta e dous labradores/as, veciños do pobo, constituiron unha sociedade civil e construen unha casa que hoxe coñecemos como "A casa da Escola" porque durante anos serviu a tal finalidade, nela impartiron clase algúns dos mestres que foron de Bendilló, como D. Agustín que foi destinado a esta praza xusto un ano despois en 1923, ou Dona Mª Antonia, despois da guerra. Procedemos a transcripción do documento que recolle a constitución da sociedade civil que levantou a casa da Escola, inclue os nomes dos veciños e as normas internas de funcionamento da mesma. "1922: ano de construcción da casa da escola en Bendilló"

jueves, 8 de julio de 2010

Mª ANTONIA SÁNCHEZ LOSADA


Temos novas da que foi durante 1938 mestra de Bendilló, a Dona Mª Antonia Sánchez Losada, finou o pasado 23 de setembro de 2009,agradecemoslle a información o Sr. Antonio Españadero.

jueves, 27 de mayo de 2010

APUNTES SOBRE ASOCIACIONISMO AGRARIO EN BENDILLÓ

Entre finais do século XIX e principios do XX houbo en Galicia mais de mil sociedades agrarias na súa mayor parte de ámbito parroquial, no caso de Bendilló entre 1931 e 1936 temos noticia da existencia de duas organizacións asociativas, a Sociedade Obreira de Bendilló, vinculada a UGT e outra de carácter anarquista formada na súa maior parte por afiliados á CNT.

A información que temos da primeira organización é moi escasa, só podemos confirmar á súa existencia porque un dos seus membros Victorino Nogueira Nogueira, natural de Quiroga e veciño de Bendilló, foi xulgado a edade de 26 anos tralo Alzamento por soborno, pertencia a Sociedade Obreira de Bendilló e militaba no sindicato UGT.[1]

Para a organización anarquista temos máis información grazas á obra “A CNT na Galicia 1922-1936” de Dioniso Pereira, nela recollese que 53 veciños da aldea de Bendilló intentaron constituir unha “Comuna Agrícola Libertaria”, procedendo a repartir as propiedades do párroco entre tódalas familias e convertindo a retoría no local do sindicato[2], ademais promoveron unha colecta solidaria de tódolos sindicatos federados a CRG en xuño do 36 para adquirir un tractor, contribuiron a colecta as mulleres libertarias da Coruña recadando pola rúa 103,25 pesetas, entre elas contribuiu a colecta cunha peseta Sebastiana Vitales[3] destacada figura, membro da FAI (Federación Anarquista Ibérica) e fundadora de “Mulleres Libres” na Coruña. Lamentablemente esta mostra de asociacinismo agrario foi interrumpida bruscamente pola sublevación militar en 1936.

A influencia das ideas anarquistas na aldea de Bendilló debeu ser importante posto que na celebración do IV Congreso da CNT celebrado en Zaragoza entre os dias 1 e 10 de maio de 1936 asistiron por Bendilló 35 afiliados[4], o frente desta representación estaría sen dúbida Antonio Alvarez Fernández, nomeado delegado por Bendilló e Lugo, militante da CNT e secretario do sindicato en 1932, 1933-1936 e que foi fusilado en Lugo en 1939.[5]

martes, 11 de mayo de 2010

CARTA DEL ALCALDE DE QUIROGA DE 1872, al alcalde de barrio de Bendilló.

O documento aparece selado co selo do concello de Quiroga e vai firmado polo Alcalde de Quiroga de 1872, vai dirixida a carta o Alcalde de barrio de Bendilló.Ten unha nota á marxe onde parece ser que a mesma orde hase de facer extensiva ao resto de alcaldes de barrio da provincia. Ademais de sinalar o mal estado dos camiños en 1872 resúltanos rechamante o feito de que dos montes do comun sacábase un gran proveito, o monte en man comun era pois unha importante fonte de riqueza para os veciños nese intre. (Documento procedente do arquivo persoal de Gertrudis Nogueira Vidal).



“El mal estado en que se encuentran los caminos de este municipio, está dando lugar a desgracias y a que se formen un mal concepto de sus habitantes por el abandono en que se hallan las vías de comunicación, no solamente entre pueblo y pueblo, si no también los que conducen a los montes del común de los que se saca tan gran provecho.
Varias veces esta alcaldía se ha dirigido a los alcaldes de barrio para que en cumplimiento de sus deberes tratasen de componer los caminos correspondientes a sus demarcaciones sin que las frecuentes citaciones? hubieran dado resultado alguno satisfactorio. Decidido pues a que esto se lleve a cabo aun empleando medidas de rigor que contra mi carácter me vea en la necesidad de aplicar, he acordado prevenirle a V. por medio de la presente que desde esta fecha en adelante dedique V. dos días en cada semana cuando menos con el concejo al arreglo de todos los caminos tanto particulares del pueblo como transversales, incluso el real, en la parte que le corresponda que están a su cargo hasta dejarlos en buen estado. También dispondrá que los propietarios colindantes con los caminos limpien las zarzas que salgan a ellos y levanten los portillos y recojan las piedras que haya en sus respectivas fachadas, y de no hacerlo pondrá V. peones que lo ejecuten por su cuenta.
Del recibo de esta orden se servirá V. darme aviso así como cada semana de los trabajos ejecutados, en la seguridad de que si así no cumple con lo que se le previene, tendré el disgusto de imponerle la multa de diez pesetas por cada vez que falte ¿su perjuicio? de proceder a lo que haya lugar en caso de desobediencia. Quiroga a 6 de Noviembre de 1872”





martes, 4 de mayo de 2010

O TOURO DE BENDILLÓ: Laio polo antroido de tempos idos



De novo un estupendo artigo escrito por Xosé Mondelo sobre o Entroido en Bendilló, publicado no xornal "A Nosa Terra" nº1257

O TOURO DE BENDILLÓ: Laio polo antroido de tempos idos

En tempos celebrábase en Bendilló un antroido moi singular, e velaí as imaxes que non menten. Un antroido que cumpría todos os rituais propios desa celebración. Non nos sería doado imaxinar todo o potencial lúdico desta festa no mundo rural de non contarnos co testemuño oral das persoas de máis idade ou de evidencias gráficas como estas vellas fotografías.
Este lugar do concello de Quiroga, deitado na aba da montaña, a medio camiño entre o Sil e a serra alta, collendo cara a Montefurado, é a capital galega do aceite e o berce da lendaria gaiteira Felisa Vidal Nogueira, que tantos corazóns ten aledado polos campos de festa da Galicia do primeiro terzo do pasado século. Como outras aldeas do país, este universo harmónico –rico e pleno malia súa humildade- deu en esmorecer paseniñamente até ficar no silencio. E neste silencio dos nosos lugares foi afogando tamén a festa: aquel antroido de Bendilló, aquela festa do San Xoán das Farrapas.
Só neste universo autónomo e rural é posible entender o auténtico sentido do antroido, unha festa na que todos se confundían e participaban, nun tempo en un espazo con regras de seu e por todos acatadas. O touro e o toureiro eran os personaxes centrais deste antroido, os máis temidos e agardados. Canto medo non teñen pasado os rapaciños da aldea en vendo baixar o touro desde o cimo até o fondo do lugar, a topar en cantos se lles ponían diante! Canto rebumbio na aldea! O touro, os cornos do touro! Como noutros antroidos de Galicia e do mundo adiante, a presenza dun animal a escorrentar as xentes. Así no veciño concello de Brollón, a ferocidade do oso de Salcedo e dos seus acompañantes, baixando da serra para atrapar nas súas poutas a concorrencia e perseguila incansable polos rueiros. E o touro de Manzaneda ou a morena de Laza.
O feito diferencial do antroido de Bendilló é que canda o touro aparece a figura do toureiro (quizais nunha simbiose de elementos ancestrais con outros propios da tauromaquia).O touro feito cun armazón de madeira, recuberto dunha saba de cores, do que sobresaían os cornos máis feros e picudos, e do que termaba un mozo forte a habelencioso. Ao seu carón o toureiro, ámbolos dous de camisa e calzas brancas e fitas de cores, a turrar dos miróns e dos nenos, sempre con coidado de non magoalos, mais si de lles meter o susto no corpo.
Era o martes de Antroido cando estes dous personaxes corrían a aldea toda, de arriba a abaixo, sen descanso. O día grande da festa: o día da gran mecada, dos disfraces máis ocorrentes, da pampóniga –unha esbelta figura que chegaba aos tellados das casas- das carrozas sobre os carros dos bois e do baile na aira, as portas das adegas sempre abertas. Unha festa á que non faltaban os mellores grupos de música daquel tempo, na que tantos anos teñen tocado os Celtas, os Trintas e Os Trabazos, cando non se botaba man dos numerosos músicos do pobo nos días menores, pois sempre houbo unha gaita, un bombo ou un requinto nas casas.
Ese día ceibaban as cabalerías polas hortas, entre a cebada dos vecinos, a outro marchábanlle co pote ou cun xamón... e así as trangalladas máis inocentes, sen que ninguén se anoxase. Nenos, vellos, rapaces, mulleriñas, xentes da contorna, todos a participar destes días de ledicia, liberadora. O carnaval non ten dono, é do pobo.
O martes era o estourido final dun tempo que comezara co domingo fareleiro, mozos e mozas a se enzoufaren as caras de fariña ou cinsa, as mans ben molladas na feluxe do forno. Batallas de mulleres e homes nas que tamén se usaban os tascos do liño como arma; queimábase o refugallo do liño e botábanse ardendo á cabeza ou entre as pernas ... se se podía. Un enredo que se mantiña ao longo de todo tempo de antroido, cunha carga sensual que tamén estaba moi presente nas celebracións do xoves de compadres e de comadres.
Este día os rapaces facían as comadres, unhas bonequiñas de esquelete de palla e recubertas de papel de cores, a cada cal máis bonita, que espetaban en longos rascallos, saíndo en procesión pola aldea, un pasarrúas con banda e todo (as mozas desde os corredores a tratar de alcanzar as comadres). Ían cos fachóns e coas comadres e queimábanas, as rapazas atrás deles tentando que non as queimasen. Tratábase dun novo combate cheo de colorismo e sensualidade, unha loita por lucir a comadre máis bonita e non deixarse dobragrar polo outro sexo. O xoves de compadres eran elas as que tiñan que agudizar o seu poderío: facer o compadre máis lucido e non deixarse vencer, conseguiren que o boneco ardese entre as chamas.
O carnaval era de todos, novos e vellos. Daquela había moita necesidade, mais tamén moita ledicia. Cada un divertiase como mellor podía. Mais este tempo acabou. Despois da guerra non se puido celebrar moito o antroido: xa non deixaba o goberno. Así e todo, os de Bendilló sempre foron amigos da festa e seguiron a correr o antroido até ben anos despois.Uns anos, contra os cincuenta, nos que a mocidade deu en marchar polo mundo adiante, como antes fixeran tantos, e as casas foron pechando e non houbo máis música nin volveu a amosar o touro os seus cornos prateados. Todo se volveu soidade e pranto e non había gana ninguna de trangallada. Só de laiarse de tanta falsa antroidada como asolaba a patria. E de lembrar no silencio da memoria, e desde a distancia, aqueloutro tempo feliz e popular na Galicia amada. Ai, aquela festa das Farrapas a aquel antroido de Bendilló, aos que acudían os vecinos todos da redonda, desde Vilaester a Chao da Casa.

lunes, 26 de abril de 2010

AGUSTÍN COUTO MALLÉN: Mestre e veciño de Bendilló

Hoxe contamos a historia deste mestre e veciño de Bendilló que foi represaliado pola ditadura, pincha no enlace pra ler o artigo publicado na revista "Mostra Filatélica" Noia, Grupo Filatélico e Numismático de Noia, 2009
Agustín Couto Mallén: Un figueroísta pontevedrés (1897-1972): Un mestre da IIª República

jueves, 15 de abril de 2010

A GAITA MÁXICA DA FELISA DE BENDILLÓ



Ei vai unha trascripción do magnifico artigo escrito por Xosé P. Mondelo sobre a nosa paisana Felisa Vidal.


A GAITA MÁXICA DA FELISA DE BENDILLÓ. Xosé P. Mondelo, A Nosa Terra nº1129

As magníficas gaiteiras que triunfan en Galiza teñen unha nai artística. Felisa Vidal encheu de maxia as terras de Quiroga coa arte do seu instrumento hai 75 anos.

Bendilló é a capital galega do aceite. No seu centenario muíño aínda se moen as olivas que por todos os invernos se recollen das vellas oliveiras que inzan de fermosura clásica as encostas e o val de Quiroga. En estando o froito en sazón, unha vez vareado e carrexado até o muíño, os burriños pacientes e laboriosos do lugar turran da enorme pedra do enxeno artesanal para tirarlle á oliva o ouro liquido.
Neste ámbito máxico, entre o Sil e a serra alta, na aba da montaña, naceu no ano 1903 Felisa Vidal Nogueira, que andando os anos íase converter nunha leda moza gaiteira, que malia o tempo pasado segue a ser recordada pola xente con moito agarimo e un aquel de admiración. Como foi para chegar a se converter na lendaria gaiteira de Bendilló? Din que foi un seu tío o que vendo a graza da rapariga animouna a aprender a tocar a gaita. Seica o tío vira nalgures tocar unha gaiteira e cavilou que había ser bo que a súa sobriña tamen fose quen de tocar. E meu dito, meu feito: falaron cun mestre gaiteiro da Pobra do Brollón, o señor Alfredo, e este deu en lle aprender os segredos básicos do instrumento. Como a rapaza era ben espelida e colleulle gusto ao estudo, aprendeu a tocar nun mes. Tiña daquela 17 anos.
A rapaza xa era quen de facer falar o instrumento e compañía non lle había faltar. Cos seus dous tíos mais outro familiar, cuñado deles, formaron un cuarteto. Velaí os nomes dos componentes desta singular formación: o tío Clamades co requinto, o tío Antonio coa caixa, Narciso, no bombo, e Felisa coa súa gaita, como máxima atracción. Sobre o nome do grupo, se é que o tiña, ninguén sabe dicir verdade certa: uns falan de Las Perlitas, nome que semella ben pouco axeitado. Outros recórdanos como As Gaiteiras de Bendilló, así, en femenino e plural, cousa que parece máis asisada tendo en conta que ás veces tamén participaba no grupo unha súa irmá, Blandina, cando o do bombo faltaba. Por certo, andando o tempo, os dous bombeiros, Narciso e Blandina, acabaron casando e marchando para Buenos Aires.
Felisa podía sentirse ben arroupada para poder andar por aqueles camiños de Deus onde eran reclamados para tocar, sempre con moito éxito. Cantas veces tiñan que erhuerse ao romper o día a andar logo leguas e leguas de camiño, atravesando serras e vieiros infindos, para voltar no empardecer despois de tocaren a día enteiro. Todo por uns pouquiños pesos. Era tal o reclamo da súa presenza que en moitos lugares pedían que, despois de tocar cos compañeiros, botase unhas pezas ela soa. A xente quería ouvila tocar e a rapaza aínda sacaba algúns reás a mayores coas súas actuacións de solista.
Viaxaban moito polas aldeas próximas da serra e do val, pero máis ca nada por terras de Valdeorras e do Bierzo. Mesmo hai quen lembra duna vez que foran tocar a Villalpando. Noutra ocasión, por Pombriego, contan que dous lugares enfrontados estaban a celebrar o mesmo día as súas festas. No que tocaba Felisa foise amoreando a xente, de xeito que pouco a pouco tamén foron acercándose os do lugar veciño – por me ver a min, dicía orgullosa Felisa- quedando baleiro o campo da festa do pobo rival. Daquela, aos seus ramistas non lle quedou outra que mandar os outros gaiteiros de volta para a casa.
Mais non todo debeu ser tan doado para a nosa gaiteira. Lembran os vecinos da zona que a viron tocar cando eran noviños, que os máis atrevidos deron en dicir que era unha baixeza o que facía, que onde se viu unha muller tocar a gaita, que se estaba tola... Non debeu serlle doado abrirse camiño, e como outras pioneiras en tantos outros campos, tamén houbo de cargar coa incomprensión e o peso da tradición e da ignorancia.
Felisa casou aos 28 anos e abandonou a súa actividade musical. Unha magóa. Era o ano 1931 e despois dunha década de espallar ledicia entre o pobo, a gaiteira de Bendilló esqueceu nalgures a sua gaita máxica que só recuperou para alegrar algunha festa íntima ou do lugar.
Felisa Vidal morreu o mesmo día que cumpría os noventa anos entre o respecto e a admiración dos seus vecinos, que gardan dela unha moi grata memoria. Todos lembran a seu carácter alegre e a seu porte digno, co seu cabelo sempre recollido nun feitiño penteado, a tecer na roca lembranzas de mocidade. Hoxe en que tantas rapazas gaiteiras están a causar abraio na nosa terra e polo mundo adiante, queremos lembrar esta rapaciña gaiteira, que desde Bendilló, en tempos ben máis difíciles, sementou tanta ledicia nos campos da festa da nosa terra e fonda emoción no corazón dos seus vecinos e admiradores.

martes, 13 de abril de 2010

benvida

Benvidos o Xornal de Bendilló, unha bitácora rural galega para os fillos e netos de Bendilló e as xentes interesadas na divulgación de documentos e imaxes para a recuperación da memoria desta aldea do concello de Quiroga, iste blog pretende afondar na historia, feitos, personaxes da cultura e a sociedade do pobo, reunindo artigos, entrevistas, biografías, fotografias e todo tipo de manifestacións que nos achege a realidade deste pequeno lugar de Galicia, o noso obxetivo final seria ter un pequeno arquivo fotografico e documental sobre a historia de Bendilló.